RZECZOWNIKI

LICZBY I RODZAJE

Język szwedzki posiada dwa rodzaje gramatyczne:

• Utrum, czyli męsko-żeński o rodzajniki en
• Neutrum, czyli nijaki o rodzajniku ett.

Poznając nowe rzeczowniki, ważne jest, aby zapamiętywać ich rodzajniki.  

Każdy szwedzki rzeczownik posiada również cztery formy gramatyczne

• Forma nieokreślona liczby pojedynczej, np. en pojke (chłopiec),
• Forma nieokreślona liczby mnogiej, np. pojkar,
• Forma określona liczby pojedynczej, np. pojken,
• Forma określona liczby mnogiej, np. pojkarna.

Formy nieokreślonej używamy, gdy mówimy o czymś pierwszy raz lub nie chodzi nam o konkretną rzecz, np. gdy prosimy o gazetę, a na półce leżą dwie różne. Użycie tej formy będzie wyrażało naszą obojętność.

Formy określonej używamy, gdy mówimy o konkretach, np. gdy w sklepie prosimy o konkretną gazetę.

W języku szwedzkim istnieją dwa Przypadki: mianownik (podstawowa forma) oraz dopełniacz, który tworzymy przez dodanie końcówki -s.

TWORZENIE FORMY OKREŚLONEJ LICZBY POJEDYNCZEJ

Istnieją dwa główne sposoby tworzenia formy określonej liczby pojedynczej.

Główna zasada mówi, że rodzajnik, który w formie nieokreślonej stoi przed rzeczownikiem, w formie określonej zostaje przeniesiony na koniec wyrazu. Jeżeli rzeczownik kończy się spółgłoską, w formie określonej dodajemy do niego końcówkę -en (utrum) i -et (neutrum), np.

• en hund – hunden (pies),
• ett hus – huset (dom).

Jeżeli rzeczownik kończy się samogłoską, jego formę określoną tworzymy dodając do formy nieokreślonej rzeczownika końcówkę -n (utrum) oraz(neutrum), np.

• en penna – pennan (ołówek),
• ett äpple – äpplet (jabłko).

Jednak od powyższej zasady istnieją wyjątki:

• gdy rzeczownik rodzaju utrum w formie nieokreślonej kończy się na -el, -er lub -or, dodajemy końcówkę -n, np. en cykel –  cykeln (rower),
• gdy rzeczownik rodzaju neutrum w formie nieokreślonej kończy się na -el, -em, -en lub -er, następuje inwersja (zamiana miejscami ostatnich liter wyrazu), np. ett exempel – exemplet (przykład),

Wyjątek od wyjątku: ett papper – papperet (papier),

• gdy rzeczowniki obydwu rodzajów kończą się na -m lub -n, przy tworzeniu formy określonej litera m lub n zostaje podwojona, np. en man– mannen (człowiek), ett rum – rummet (pokój), ett program – programmet (program),

Wyjątki od wyjątku: ett ben – benet (noga) i ett problem – problemet(problem).

TWORZENIE FORM LICZBY MNOGIEJ

Ze względu na sposób tworzenia liczby mnogiej zarówno określonej, jak i nieokreślonej, rzeczowniki można podzielić na V grup. W obu formach liczby mnogiej (określonej i nieokreślonej) rodzajniki ulokowane są zawsze na końcu wyrazu. W liczbie mnogiej formy nieokreślonej rodzajnik w ogóle nie występuje.

Grupa I

• w jej skład wchodzą rzeczowniki rodzaju utrum, które kończą się na -a(wyjątek stanowią niektóre rzeczowniki zakończone spółgłoską, np. en ros – róża i en toffel – pantofel),
• formę nieokreśloną liczby mnogiej tworzymy poprzez usunięcie samogłoski -a z końca wyrazu i zastąpienie jej końcówką –or, np.  en soppa – soppor (zupy),
• formę określoną liczby mnogiej tworzymy poprzez dodanie końcówki -nado formy nieokreślonej liczby mnogiej, np. soppor – sopporna (zupy).

Grupa II

W jej skład wchodzą rzeczowniki rodzaju utrum, które:

• są jednosylabowe, np. en stol – stolar (krzesła),
• kończą się nieakcentowanym -e, -el, -en, -er lub –on; w takim przypadku albo usuwamy ostatnią samogłoskę i dodajemy końcówkę -ar, np. en pojke– pojkar, albo następuje inwersja, np. en system – systrar (siostry),
• kończą się na –ing lub –ning (nie wszystkie!), np. en avdelning –avdelningar (działy),
• otrzymują przegłos (tylko dwa rzeczowniki): en moder – mödrar (matki), en dotter – döttrar.
• formę nieokreśloną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie końcówki -ar,
• formę określoną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie końcówki -na do formy nieokreślonej liczby mnogiej, np. stolar – stolarna.

Grupa III

Zaliczają się do niej:

• głównie zapożyczenia z języków obcych, np. en park – parker (parki),

• rzeczowniki kończące się na -else, np. en händelse – händelser (zdarzenia),
• rzeczowniki jednosylabowe kończące się samogłoską (wtedy formę nieokreśloną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie samego -r), np. en tå– tår (palce u stóp),
• rzeczowniki, które w liczbie mnogiej otrzymują przegłos, np. en hand –händer (ręce) lub en son – söner (synowie);
• większość rzeczowników w tej grupie jest rodzaju utrum, ale zdarzają się też wyjątki rodzaju neutrum, np. ett fängelse – fängelser (więzienie),
• formę nieokreśloną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie końcówki -er,
• formę określoną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie końcówki -na do formy nieokreślonej liczby mnogiej, np. parker – parkerna (parki).

Grupa IV

• w jej skład wchodzą rzeczowniki rodzaju neutrum, które kończą się samogłoską,
• formę nieokreśloną liczby mnogiej tworzymy przez dodanie końcówki -n, np. ett foto –  foton (zdjęcia). Formy tej nie należy mylić z formą określoną liczby pojedynczej rodzaju utrum.
• formę określoną liczby mnogiej tworzymy przez dodano końcówki -a do formy nieokreślonej liczby mnogiej, np. foton – fotona (zdjęcia).

Grupa V

Znajdują się w niej:

• rzeczowniki rodzaju neutrum, które kończą się spółgłoską,
• rzeczowniki rodzaju utrum, będące nazwami zawodów oraz kończące się na -are, -er lub -re, np. en läkare – läkare (lekarze), en politiker – politiker(politycy),
• rzeczowniki rodzaju utrum otrzymujące przegłos w liczbie mnogiej: en man – män (ludzie), en bror – bröder (bracia), en far/fader – fäder(ojcowie),
• forma nieokreślona liczby mnogiej jest taka sama jak forma nieokreślona liczby pojedynczej, różni się jedynie brakiem rodzajnika przed rzeczownikiem, np. ett hus – hus (domy),
• formę określoną dla podgrupy A tworzymy przez dodanie końcówki -endo formy nieokreślonej liczby mnogiej, np. hus – husen (domy),
• formę określoną liczby dla podgrup B i C tworzymy przez dodanie końcówki -na, np. politiker – politikerna (politycy), bröder – bröderna(bracia),
• w rzeczownikach kończących się na -er lub -el w formie określonej obu liczb następuje inwersja, np. exempel – exemplen (przykłady).

TEKST OPRACOWANY NA PODSTAWIE KSIĄŻKI SZWEDZKI KROK DALEJ WYDAWNICTWA EDGARD, JEZYKIOBCE.PL